بیماری‌های نشیمنگاهی انواع مختلفی دارند که یکی از آنها بیماری هموروئید یا بواسیر است. این بیماری یکی از رایج‌ترین بیماری‌های نشیمنگاهی به شمار می‌رود و می‌تواند وضعیت ناخوشایندی را برای بیمار در ناحیه مقعد به وجود آورد. شناخت اینکه بیماری هموروئید چیست و چه علائمی دارد کمک می‌کند تا افراد بتوانند هرچه سریع‌تر برای درمان این بیماری اقدام کنند و به این ترتیب از پیشرفت بیماری و شدت آن جلوگیری شود. در این مقاله به شکل کامل به اینکه بیماری بواسیر چیست و چه علائمی دارد خواهیم پرداخت.
بواسیر چیست؟
بیماری بواسیر یا هموروئید (hemorrhoid) به تورم و آسیب‌دیدگی رگ‌های خونی ناحیه مقعد یا بخش تحتانی روده بزرگ گفته می‌شود. در اطراف مقعد تعداد بسیاری مویرگ و رگ‌های خونی با فشارخون بالا وجود دارند که با انعطاف خود در هنگام دفع مدفوع به روند راحت‌تر اجابت مزاج کمک می‌کنند. زمانی که این رگ‌ها و مویرگ‌ها تحت فشار شدید و یا کشش بیش از حد قرار گیرند دچار آسیب می‌شوند و این آسیب را هموروئید یا بواسیر می‌نامند. بواسیر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ناحیه مقعد به شمار می‌رود و به دلیل داشتن علائم مشخص و واضح یکی از بیماری‌های پرنشانه است.
انواع هموروئید
بیماری بواسیر به دو نوع بواسیر داخلی و بواسیر خارجی تقسیم می‌شود:
بواسیر داخلی
این بواسیر در کانال داخلی مقعد و در قسمت انتهایی راست‌روده رکتوم به وجود می‌آید و بر اثر آن رگ‌ها و مویرگ‌های داخلی مقعد دچار کشیدگی و پارگی می‌شوند. به دلیل اینکه در بخش‌های داخلی مقعد تعداد گیرنده‌های درد زیاد نیست این نوع از هموروئید درد زیادی ندارد؛ اما باعث خونریزی به رنگ روشن در هنگام اجابت مزاج می‌شود.
بواسیر داخلی خود به ۴ درجه تقسیم می‌شود:
- درجه 1: در بواسیر درجه یک سیاهرگ‌های انتهای راست روده آسیب دیده‌اند اما از مقعد بیرون نمی‌زنند و فقط گاهی خونریزی دارند.
- نوع درجه ۲: در درجه ۲ زائده بواسیر ایجاد شده گاهی از مقعد بیرون می‌زند؛ اما بعد از دفع به درون مقعد باز می‌گردد.
- نوع درجه ۳: در این حالت در کنار خونریزی، توده بواسیر در هنگام اجابت مزاج از مقعد خارج می‌شود؛ اما به شکل خودبه‌خود به درون مقعد باز نمی‌گردد و باید آن را به کمک دست به درون مقعد هدایت کرد.
- نوع درجه ۴: در این وضعیت زائده بواسیر از مقعد بیرون می‌زند؛ اما با کمک دست نیز نمی‌توان آن را به درون مقعد بازگرداند و به شکل همیشگی خارج از مقعد می‌ماند.
بواسیر خارجی
در بواسیر خارجی رگ‌ها و مویرگ‌های اطراف دهانه مقعد دچار آسیب و التهاب می‌شوند و این مسئله می‌تواند درد، سوزش و خارش را به همراه داشته باشد.
علائم بواسیر
در روند آشنایی با اینکه بواسیر چیست آشنایی با علائم این بیماری نیز بسیار اهمیت دارد. علائم شایع بواسیر موارد زیر هستند:
احساس درد در ناحیه مقعد
یکی از علائم بسیار شایع هموروئید درد شدید در ناحیه مقعد است که به طور معمول با نشستن‌های طولانی افزایش پیدا می‌کند. این درد در حین دفع مدفوع می‌تواند شروع شود و در بواسیر خارجی بسیار شدیدتر احساس می‌شود.
بیرون‌زدگی‌های گوشتی
به دلیل التهاب و کشیدگی رگ‌های ناحیه مقعد عروق خونی این ناحیه دچار تورم می‌شوند و با تجمع خون در آنها، بیرون‌زدگی‌هایی در اطراف دریچه مقعد به وجود می‌آید.
سوزش و خارش
از دیگر علائم بواسیر سوزش و خارش مقعد است که با خاراندن ناحیه وضعیت هموروئید می‌تواند تشدید شود.
خونریزی به هنگام اجابت مزاج
یکی از شایع‌ترین علائم بواسیر خونریزی به هنگام دفع مدفوع است. این خونریزی رنگ قرمز روشن دارد و در مراحل خفیف بیماری به شکل قطره‌ای و در حجم کم رخ می‌دهد و در هنگام پیشرفت بیماری خونریزی آن افزایش پیدا می‌کند.
خروج ترشحات لزج و چسبنده
برخی مواقع ممکن است بیماران مبتلا به هموروئید همراه مدفوع خود ترشحات لزج و چسبنده بی‌رنگ را مشاهده کنند. این ترشحات به طور معمول در اثر یبوست مزمن به وجود می‌آید.
احساس دفع ناکامل مدفوع
به دلیل اینکه در هنگام ابتلا به هموروئید عضلات و عروق خونی دریچه خارجی مقعد توانایی لازم را برای تخلیه کامل مدفوع ندارند این مسئله باعث می‌شود فرد در هنگام ابتلا به هموروئید احساس دفع ناکامل مدفوع داشته باشد و احساس نیاز به دستشویی را در خود احساس کند.
علل به وجود آمدن بواسیر
اصلی‌ترین دلیلی که باعث می‌شود بیماری بواسیر به وجود آید تحت فشار یا کشش بیش از اندازه قرار گرفتن ناحیه مقعد است. از جمله دلایلی که می‌توانند باعث ایجاد این فشار به مویرگ‌ها و رگ‌های ناحیه مقعد شوند و بواسیر را به وجود آورند موارد زیر هستند:
یبوست
یکی از اصلی‌ترین دلایلی که باعث هموروئید می‌شود یبوست به شمار می‌رود. زمانی که حرکت روده‌ها کم شود مدفوع حالت سفت و خشکی پیدا می‌کند و در هنگام خروج از ناحیه مقعد باعث آسیب به رگ‌های این ناحیه می‌گردد.
کم آبی بدن
کم آبی و عدم نوشیدن آب کافی در طول روز می‌تواند با تأثیر بر روی سیستم گوارش و ایجاد یبوست زمینه‌ساز هموروئید باشد.
چاق و اضافه وزن
چاقی می‌تواند بر روی سرعت حرکات روده تأثیر بگذارد و همچنین به نواحی مختلف بدن همچون مقعد فشار زیادی را وارد سازد.
رژیم غذایی کم فیبر
افرادی که از مواد غذایی کم فیبر در رژیم غذایی خود استفاده می‌کنند مستعد ابتلا به بواسیر هستند. فیبر نقش مهمی در تنظیم حرکات روده، بهبود عملکرد سیستم گوارشی و جلوگیری از یبوست دارد و عدم استفاده کافی از آن می‌تواند به یبوست و به دنبال آن هموروئید بینجامد.
رابطه جنسی مقعدی
رابطه جنسی مقعدی با ایجاد فشار به ناحیه مقعد می‌تواند عامل ابتلا به هموروئید باشد و به همین دلیل پیشنهاد می‌شود افراد از این رابطه خودداری کنند.
عدم تحرک
نداشتن تحرک در طول روز و دنبال کردن سبک زندگی ماشینی می‌تواند باعث اختلال در سیستم گوارش و حرکات روده و مشکلاتی نظیر بواسیر شود.
اسهال و یبوست‌های مکرر و مزمن
یبوست و اسهال مزمن در صورتی که درمان نشوند، می‌توانند با فشاری که به مقعد وارد می‌کنند زمینه‌ساز بواسیر باشند.
رفتارهای غلط در حین اجابت مزاج
افرادی که به مدت طولانی در توالت می‌نشینند و یا در هنگام اجابت مزاج فشار زیادی به ناحیه مقعد خود وارد می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به بواسیر هستند.
حمل اشیا سنگین
در صورتی که افراد اشیایی را بیش از توان فیزیکی خود حمل یا جابه‌جا کنند باعث آسیب به عضلات لگن و مقعد و به دنبال آن بواسیر می‌شوند.
کهولت سن
افزایش سن باعث می‌شود که توانایی عضلات مقعد در کنترل خود کاهش یابد. از طرف دیگر با افزایش سن استحکام دیواره رگ‌های بدن کمتر از قبل شود و این عوامل زمینه‌ساز بروز بواسیر هستند.
افزایش فشارخون در ناحیه مقعد
در برخی موارد ممکن است فشارخون سیاهرگ‌های دستگاه گوارش از جمله ناحیه مقعد به دلایل مختلف افزایش پیدا کند و باعث تجمع خون بیشتر در این نواحی و بواسیر شود.
نحوه تشخیص بواسیر
بسیار مهم است بیماران با مشاهده علائم بواسیر هرچه سریع‌تر جهت درمان به پزشک مراجعه کنند. با مراجعه، پزشک ابتدا سؤالاتی را در مورد سوابق پزشکی فرد مطرح می‌کند و سپس به معاینه فیزیکی ناحیه مقعد فرد می‌پردازد. همچنین ممکن است از روش‌هایی همچون آنوسکوپی و در مواردی که بیمار مشکوک به بیماری‌های دیگر باشد از کولونوسکوپی برای تشخیص استفاده شود.
روش‌های درمان بواسیر
پس از اینکه بیماری بواسیر توسط پزشک تشخیص داده شد با توجه به نوع بواسیر و شدت آن روش‌های درمان بواسیر مطابق موارد زیر در نظر گرفته می‌شود:
مراقبت‌های خانگی
اگر بواسیر در مراحل خفیف خود باشد پزشک مراقبت خانگی را برای درمان این بیماری پیشنهاد می‌دهد. به طور معمول مراقبت خانگی با استفاده از روش‌های زیر انجام می‌شود:
- تغییر رژیم غذایی و مصرف بیشتر غذاهای پر فیبر
- مصرف آب بیشتر در طول روز
- تحرک و انجام ورزش
- خودداری از زور زدن در هنگام اجابت مزاج
- نشستن در حمام سیتز
- خودداری از نشستن‌ها و ایستادن‌های طولانی مدت
- رعایت بهداشت ناحیه مقعد
استفاده از داروها و پمادها
درمان هموروئید در مراحل خفیف با استفاده از کرم و پمادهای موضعی امکان‌پذیر است. کرم‌ها و شیاف‌های حاوی هیدروکورتیزون از جمله مواردی هستند که به طور معمول برای درمان هموروئید خفیف تجویز می‌شوند.
جراحی بواسیر
یکی دیگر از روش‌های درمان هموروئید جراحی بواسیر است که به طور معمول با استفاده از روش‌های زیر انجام می‌شود:
- هموروئیدکتومی بسته و باز
- هموروئیدوپکسی
- رابربند
- هموروئیدکتومی با استاپلر
- اسفنکتروتومی داخلی – جانبی
لیزر درمانی هموروئید
در کنار روش‌های جراحی یکی از روش‌های کم تهاجمی لیزردرمانی بواسیر است. در این روش از دستگاه‌های لیزر co2 استفاده می‌شود و این بیماری بدون درد و خونریزی درمان می‌گردد. برای انجام لیزردرمانی نیازی به بیهوشی و بستری شبانه نیست و به همین دلیل این روش یکی از روش‌های محبوب درمان هموروئید به شمار می‌رود.
چه زمانی برای درمان هموروئید به دکتر مراجعه کنیم؟
درمان به موقع و سریع هموروئید بسیار اهمیت دارد؛ زیرا باعث می‌شود از پیشرفت بیماری جلوگیری شود و بیماری با روش‌های ساده‌تری درمان گردد. همان‌طور که گفته شد بیماری هموروئید در مراحل ابتدایی و خفیف با مراقبت‌های خانگی و استفاده از داروها درمان می‌شود و به همین دلیل به بیماران توصیه می‌گردد با مشاهده علائم بواسیر هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند تا درمان آنها با ساده‌ترین روش‌های موجود انجام گیرد. در صورتی که افراد علائم غیرعادی در ناحیه مقعد خود می‌بینند باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند تا روند مداوای بیماری آنها آغاز گردد.
کلام پایانی
آشنایی با اینکه بیماری هموروئید چه علائمی دارد برای افرادی که علائم غیرطبیعی را در ناحیه مقعد خود مشاهده کرده‌اند بسیار اهمیت دارد. بیماری بواسیر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ناحیه نشیمنگاهی است که با علائمی همچون سوزش، خارش و خونریزی به هنگام اجابت مزاج شناخته می‌شود. این بیماری نیازمند درمان است تا در مراحل ابتدایی با روش‌های ساده مداوا گردد. عدم درمان بیماری هموروئید در مراحل ابتدایی باعث می‌شود که به روش‌هایی همچون جراحی یا لیزردرمانی بواسیر نیاز باشد.
منابع:
