درمان فیستول مقعدی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا عدم درمان این بیماری می‌تواند باعث پیشرفت آن و سخت‌تر شدن روند درمان شود. بیماری فیستول مقعدی یکی از بیماری‌های شایع نشیمنگاهی است که بر اثر آن بخشی از روده از طریق یک کانال به پوست اطراف دهانه مقعد متصل می‌شود. درمان این بیماری از طریق روش‌های همچون جراحی و لیزردرمانی ممکن است و هیچ‌گونه درمان دارویی یا مراقبت خانگی نمی‌تواند به بهبود این بیماری کمک کند. در این مقاله به شکل کامل به درمان فیستول مقعدی می‌پردازیم.
فیستول مقعدی چیست؟
فیستول مقعدی به یک کانال غیرطبیعی در ناحیه نشیمنگاه گفته می‌شود که باعث اتصال بخشی از روده بزرگ به پوست اطراف دهانه مقعد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث خونریزی و ترشح چرک و مدفوع شود و مشکلات بسیاری را برای فرد ایجاد نماید. این بیماری نیازمند درمان است تا از پیشرفت آن جلوگیری گردد.
روش‌های درمان فیستول مقعدی
همان‌طور که گفته شد بیماری فیستول مقعدی با روش دارودرمانی و یا روش‌های خانگی به هیچ عنوان درمان نمی‌شود و تنها با استفاده از روش‌های جراحی و لیزردرمانی قابل مداواست. از جمله روش‌های درمان فیستول مقعدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جراحی فیستول
از جمله روش‌هایی که به عنوان روش‌های جراحی فیستول از آنها یاد می شود موارد زیر هستند:
فیستولوتومی
از روش فیستولوتومی به عنوان یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان فیستول مقعدی نام برده می‌شود. در این روش جراحی یک برش در تمام مجرای فیستول زده می‌شود تا محتویات فیستول تخلیه گردد و به مرور عارضه از داخل به بیرون شروع به ترمیم نماید. در این روش جهت تقویت تخلیه، کاهش خونریزی و کنترل بهتر درد ممکن است پزشک از مارسوپیالیزاسیون استفاده کند. در نهایت بر روی زخم فیستول گاز قرار داده می‌شود و محل را بانداژ می‌کنند تا زخم تمیز باقی بماند. این عمل جراحی به طور معمول ۳۰ دقیقه تا یک ساعت به طول می‌انجامد.
این روش به طور معمول تحت بیهوشی عمومی و در بیمارستان انجام می‌شود. روش فیستولوتومی مناسب فیستول‌هایی است که ساده هستند و در پایین و نزدیک اسفنکترهای مقعدی ایجاد می‌شوند. فیستولوتومی مناسب فیستول‌های پیچیده یا فیستول‌هایی که بالای اسفنکتر مقعدی قرار دارند نیست؛ زیرا در این بخش‌ها بافت‌های آسیب‌پذیر با این نوع فیستول‌ها درگیر هستند و این مسئله می‌تواند باعث خطر عود و بی‌اختیاری مدفوع در فرد شود.
تکنیک فلپ ادوانسمنت یا پیشرفته
از این روش جراحان برای افرادی استفاده می‌کنند که فیستول‌های پیچیده‌تری دارند و یا ممکن است تکنیک فیستولتومی به عضلات اسفنکتر آنها آسیب وارد کند و باعث بی‌اختیاری مدفوع در آنها شود.
در فلپ ادوانسمنت جراح فیستول را بریده و می‌خراشد و از بافت روده یا پوست اطراف مقعد استفاده می‌کند تا فیستول را ترمیم کند. این روش تا حدود ۵۰ درصد می‌تواند با موفقیت همراه باشد و تنها در مواردی استفاده می‌شود که روش فیستولوتومی مناسب بیمار نیست.
روش استن یا ستون (seton)
اگر فیستول از بخش قابل توجهی از عضله اسفنکتر عبور کرده باشد و احتمال آسیب به آن و بی‌اختیاری مقعد وجود داشته باشد از این روش برای درمان استفاده می‌شود. ستون یک نوع نخ جراحی است که در گذشته از کتان یا موی اسب تهیه می‌شد. امروزه از نخ بخیه یا لوله تخلیه به جای آن استفاده می‌شود تا مجرای فیستول باز بماند و عفونت از بین برود. این نخ باید چندین هفته در مجرای فیستول باقی بماند تا فیستول به شکل کامل تخلیه شود. ۶ تا ۱۲ هفته پس از گذاشتن نخ، جراحی انجام می‌شود.
پلاگین بیولوژیکی
پلاگین بیولوژیکی یک پلاگین است که از مخاط روده بیمار به دست می‌آید. این پلاگین را جراح در مجرای فیستول بخیه می‌زند تا بافت جدید در اطراف پلاگین شروع به رشد کند و بیماری به مرور از بین برود. این روش تا حدود ۸۰ درصد موفقیت‌آمیز است و به همین دلیل بسیاری از پزشکان از آن برای درمان فیستول استفاده می‌کنند.
جراحی فیستول با تیغ و کوتر
از این روش جراحان برای افرادی استفاده می‌کنند که امکان لیزر برای آنها وجود ندارد. در ابتدا پزشک مسیر فیستول را با یک تیغ شکاف می‌دهد تا چرک کاملاً تخلیه شود. همچنین پس از جراحی یک درن را داخل مجرای فیستول می‌گذارند تا درناژ ادامه یابد. اگر استفاده از این روش باعث خونریزی بیش از حد فرد باشد از الکترو کوتر برای سوزاندن سر عروق و جلوگیری از خونریزی استفاده می‌گردد.
روش لیفت
لیفت LIFT مخفف شده عبارت «بسته شدن مجرای فیستول بین اسفنکتریک» است. معنای این عبارت اشاره به این دارد که در این روش بخشی از فیستول را که از بین دو عضله اسفنکتر عبور می‌کند با بخیه می‌بندند. پس از این کار ممکن است جراح بافت عفونی داخل فیستول را تراش دهد یا کل مجرای فیستول را از این فضا خارج کند.
برای انجام این روش ابتدا جراح یک نخ ستون را داخل فیستول قرار می‌دهد تا فیستول کمی پهن شود و پس از چند هفته برداشتن بافت آلوده و بستن دهانه فیستول داخلی انجام می‌گیرد.
لیزردرمانی فیستول
یکی از روش‌های بسیار محبوب که امروزه پزشکان از آن برای درمان فیستول استفاده می‌کنند لیزردرمانی فیستول است. در این روش از دستگاه لیزر CO2 استفاده می‌شود تا پس از تخلیه فیستول ناحیه ترمیم شود و بیمار درد و خونریزی را تجربه نکند. این روش نیازی به بیهوشی و بستری شبانه ندارد و می‌تواند در مدت زمانی کمتر از ۳۰ دقیقه بیماری فیستول را درمان کند.
درمان قطعی فیستول مقعدی بدون جراحی
باید گفت درمان قطعی فیستول مقعدی بدون جراحی ممکن نیست. در واقع روش‌هایی که از آنها به عنوان روش‌های غیرجراحی فیستول مقعدی نام برده می‌شود به شکل قطعی نمی‌توانند این بیماری را درمان کنند و با اینکه روش‌های مفیدی هستند و در برخی موارد می‌توان از آنها استفاده کرد؛ اما برای همه بیماران قابل استفاده نیستند و به عنوان درمان تضمینی به کار نمی‌روند.
از جمله روش‌هایی که به عنوان روش غیرجراحی از آنها یاد می‌شود موارد زیر هستند:
تزریق چسب فیبرین
چسب فیبرین حاوی مواد مخصوصی است که باعث مهروموم شدن فیستول می‌شود. جراح چسب فیبرین را به داخل کانال فیستول تزریق می‌کند تا پس از مهروموم شدن فیستول بیماری به مرور بهبود یابد. این روش یک روش قدیمی به شمار می‌رود و به طور معمول با روش‌هایی همچون جراحی یا لیزر فیستول می‌تواند اثرگذار باشد.
درمان فیستول مقعدی با کمک ویدیویی (VAAFT)
در روش VAAFT از مسیر فیستول یک دوربین بسیار کوچک عبور داده می‌شود تا بتوانند داخل فیستول را ببینند و از طرفی مواد عفونی داخل فیستول پاک‌سازی شود. پس از آن جراح از کوتر برای پاک‌سازی فیستول و بستن آن استفاده می‌کند. این روش درمان فیستول خطر آسیب به عضله اسفنکتر را کاهش می‌دهد؛ اما ممکن است در آینده نیاز به تکرار داشته باشد.
پلاگ پروتز زیستی
پلاگین بیولوژیکی یک پلاگین است که از مخاط روده بیمار به دست می‌آید. این پلاگین را جراح در مجرای فیستول بخیه می‌زند تا بافت جدید در اطراف پلاگین شروع به رشد کند و بیماری به مرور از بین برود. این روش تا حدود ۸۰ درصد موفقیت‌آمیز است و به همین دلیل بسیاری از پزشکان از آن برای درمان فیستول استفاده می‌کنند.
درمان فیستول مقعدی با دارو
برخی از افراد برای درمان بیماری فیستول خود به دنبال درمان فیستول مقعدی با دارو هستند. باید در نظر داشت دارودرمانی فیستول مقعدی همچون روش‌های طب سنتی نقشی در درمان بیماری فیستول مقعدی ندارد و تنها می‌تواند به کاهش علائم فیستول مقعدی کمک کند. از جمله داروهایی که برای درمان فیستول مقعدی از آنها استفاده می‌شود موارد زیر هستند:
آنتی‌بیوتیک برای درمان فیستول
یکی از داروهایی که ممکن است پزشکان برای کاهش عفونت پیش از عمل یا لیزر فیستول تجویز کنند داروهای آنتی‌بیوتیک هستند. از آنتی‌بیوتیک‌های مانند مترونیدازول، سیپروفلوکساسین و... برای کاهش عفونت و التهاب استفاده می‌شود؛ اما هیچ‌کدام از این داروها نمی‌توانند باعث درمان این بیماری شوند. در واقع داروهای آنتی‌بیوتیک در کنار روش‌های قطعی درمان بیماری فیستول مانند جراحی و لیزردرمانی قابل استفاده هستند و به تنهایی هیچ کمکی به درمان این بیماری نمی‌کنند.
داروی مسکن برای درمان فیستول
داروهای مسکن همان‌طور که از نامشان پیداست باعث کاهش درد فیستول می‌شوند و این داروها نیز مانند داروهای آنتی‌بیوتیک هیچ تأثیری بر روی درمان بیماری ندارند. از داروهای مسکنی مانند استامینوفن، ژلوفن و ایبوپروفن می‌توان برای کاهش درد فیستول استفاده کرد.
پماد برای فیستول
از پماد برای فیستول فقط در جهت کاهش دادن درد و التهاب می‌توان استفاده کرد و پمادها نیز نمی‌توانند به درمان این بیماری کمک کنند. از جمله پمادهایی که می‌توان برای کاهش درد ناشی از فیستول مقعدی استفاده کرد پمادهای حاوی «اکسید روی» و «کورتیکواستروئیدها» هستند که می‌توانند به شکل موقتی درد فیستول را کاهش دهند.
درمان خانگی فیستول مقعدی
بسیاری از افراد مبتلا به فیستول مقعدی در قدم اول درمان بیماری خود به دنبال روش‌های ساده‌ای هستند تا از طریق آنها بتوانند بیماری فیستول را درمان کنند. باید توجه داشت روش‌هایی که به عنوان درمان خانگی فیستول مقعدی پیشنهاد می‌شوند هیچ‌کدام باعث درمان این بیماری نمی‌شوند و تنها نقش تسکین‌دهنده برای علائم فیستول دارند.
از جمله روش‌های درمان خانگی فیستول مقعدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تغییر رژیم غذایی
بسیار مهم است افراد مبتلا به فیستول برای جلوگیری از یبوست و دفع راحت‌تر از یک رژیم غذایی سالم و پر فیبر استفاده کنند. یک رژیم سرشار از غلات کامل، میوه‌ها، سبزی‌های برگ سبز، گوشت بدون چربی و فیبر می‌تواند به دفع بهتر و جلوگیری از یبوست بسیار کمک کند.
مصرف آب بیشتر
مصرف آب نقش مهمی در جلوگیری از یبوست دارد و به این ترتیب باعث می‌شود فشار کمتری به ناحیه مقعد وارد گردد.
حمام سیتز یا نشستن در لگن آب گرم
یکی دیگر از روش‌هایی که می‌تواند به کاهش علائم فیستول کمک کند نشستن در لگن آب گرم است. این روش درمان خانگی فیستول مقعدی کمک می‌کند تا گردش خون در ناحیه مقعد افزایش یابد و به تسکین علائمی همچون درد کمک شود. برای استفاده از فواید این روش باید روزانه ۳ تا ۴ بار و هر بار ۱۵ دقیقه در لگن آب گرم نشست.
تحرک و ورزش
داشتن تحرک و ورزش کردن می‌تواند به کاهش استرس و افزایش گردش خون در ناحیه مقعد کمک کند و به این ترتیب در کاهش درد فیستول مؤثر باشد.
رعایت بهداشت فردی
رعایت بهداشت ناحیه مقعد نیز به عنوان روش درمان خانگی فیستول مقعدی شناخته می‌شود. شستن ناحیه مقعد و خشک کردن این ناحیه می‌تواند به بهبود علائم فیستول مقعدی کمک کند. برای شستشو باید از صابون‌های بدون عطر استفاده کرد تا باعث تحریک ناحیه نشود.
درمان فیستول در طب سنتی
در طب سنتی از گیاهان برای بهبود علائم فیستول استفاده می‌شود. باید در نظر داشت استفاده از گیاهان برای درمان فیستول همچون روش مراقبت خانگی تنها به تسکین علائم کمک می‌کند و نقشی در مداوای این بیماری ندارد. از جمله گیاهان و موادی که در طب سنتی برای درمان فیستول از آنها استفاده می‌شود موارد زیر هستند:
عسل
جهت درمان فیستول با طب سنتی از عسل که خواص ضدالتهاب و ضدعفونی‌کننده دارد می‌توان استفاده کرد. برای استفاده از عسل باید آن را با آب ولرم ترکیب کرد و نوشید تا به این ترتیب به تقویت سیستم ایمنی بدن، افزایش سرعت ترمیم زخم و جلوگیری از انتقال میکروب کمک گردد.
زردچوبه
زردچوبه دارای خواص ضدباکتری و ضدویروس است و نقش مهمی در کاهش درد فیستول و تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. برای استفاده از اثرات این ماده می‌توان آن را جوشاند و با اضافه کردن عسل آن را نوشید.
روغن درخت چای
روغن درخت چای به دلیل خواص ضدباکتری، ضدویروس، ضدالتهاب و ضدعفونی‌کننده بسیار معروف است. می‌توان روغن درخت چای را به شکل پماد بر روی ناحیه فیستول استفاده کرد و پس از ۲۰ دقیقه ناحیه را شست‌وشو داد.
روغن پونه کوهی
پونه کوهی خواص تسکین‌دهنده دارد و می‌تواند در از بین رفتن باکتری‌های مضر در اطراف مقعد و تقویت سیستم ایمنی مؤثر باشد. این روغن همچنین به کاهش تورم اطراف مقعد و جلوگیری از خونریزی کمک می‌کند و به همین دلیل می‌توان از آن برای درمان فیستول استفاده کرد.
میخک
میخک گیاهی ضدباکتری است و می‌تواند به پاک کردن روده بزرگ و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. برای استفاده از این گیاه باید کمی از پودر آن را در داخل آب ریخت و سپس کمی جوشاند. در نهایت می‌توان با اضافه کردن زنجبیل این مخلوط را نوشید.
آلوئه‌ورا
آلوئه‌ورا خواص تسکین‌دهنده و التیام‌بخش دارد و برخی بر این باورند که این گیاه می‌تواند در کاهش التهاب، بهبود بافت و تسکین علائمی همچون درد و خارش فیستول موثر باشد. از ژل آلوئه‌ورا می‌توان به شکل موضعی استفاده کرد تا به تسکین سوزش ناشی از فیستول کمک کند. برخی کرم‌ها، پمادها یا شیاف‌ها نیز با استفاده از این گیاه به طور خاص برای استفاده مقعدی فرموله شده‌اند که می‌توان از آنها نیز استفاده نمود.
کالاندولا
کالاندولا همان گل همیشه‌بهار است که به داشتن خواص ضدالتهاب، ضد میکروب و ترمیم‌کننده شهرت دارد. خواص گیاه کالاندولا باعث می‌شود که بسیاری در طب سنتی این گیاه را مناسب درمان فیستول مقعدی بدانند. گل همیشه‌بهار را می‌توان هم به صورت موضعی در قالب کرم‌ها، پمادها یا روغن‌های دم کرده استفاده کرد و یا آن را به شکل دم‌نوش نوشید. استفاده از کرم‌ها یا پمادهای حاوی این گیاه می‌تواند به کاهش درد، تورم و خارش فیستول مقعدی کمک کند.
بابونه
گیاه بابونه دارای خواص ضدالتهاب و تسکین‌دهنده است و می‌تواند در تسکین درد فیستول مؤثر باشد. بابونه را می‌توان به شکل روغن دم کرده بابونه یا به عنوان کرم به شکل موضعی استفاده کرد و یا آن را در لگن آب گرم ریخت و با نشستن در آن از فوایدش بهره برد. بابونه به شکل دم‌نوش نیز قابل استفاده است و می‌توان از فواید آن به این شکل استفاده کرد.
باید توجه داشت گیاهان نام برده به دلیل خواص خاص خود برای درمان فیستول استفاده می‌شوند. اینکه این گیاهان به شکل صددرصد بتوانند تأثیرگذار باشند هنوز به اثبات نرسیده و اثر آنها از لحاظ علمی تأیید نشده است. باید توجه داشت استفاده از طب سنتی برای درمان فیستول باید حتماً زیر نظر پزشک باشد؛ زیرا در بسیاری مواقع گیاهان می‌توانند باعث تشدید علائم و تشدید بیماری شوند و نتیجه‌ای معکوس را به دنبال داشته باشند.
درمان فیستول مقعدی در زنان و مردان
بیماری فیستول مقعدی در زنان و مردان به دلایل مشابهی می‌تواند به وجود آید و باعث ظهور علائم ناخوشایند در افراد گردد. درمان فیستول مقعدی در زنان و مردان فقط با استفاده از روش جراحی و لیزردرمانی فیستول امکان‌پذیر است و هیچ یک از روش‌های درمان خانگی، دارویی و سنتی نمی‌توانند به بهبود فیستول مقعدی در مردان و زنان کمک کنند. بسیار مهم است جهت درمان فیستول مقعدی در مردان و زنان با مشاهده علائم به پزشک متخصص مراجعه کرد تا با توجه به وضعیت فرد درمان مناسب تجویز شود.
درمان فیستول در کودکان
فیستول در کودکان می‌تواند به شکل مادرزادی و از بدو تولد وجود داشته باشد یا بر اثر آبسه مقعدی، عفونت، ضربه به کانال مقعد، جراحی مقعدی و یا بیماری کرون به وجود آید. برای درمان فیستول در کودکان ابتدا پزشک از درمان‌های دارویی استفاده می‌کند؛ هرچند ممکن است با برطرف شدن علائم همچنان احتمال تشکیل فیستول وجود داشته باشد. در صورتی که استفاده از داروها نتواند به بهبود فیستول کمک کند پزشک ناچار است از جراحی برای درمان این بیماری استفاده نماید.
آیا فیستول به خودی خود خوب می‌شود؟
یکی از اشتباهاتی که بسیاری از بیماران ممکن است مرتکب شوند رها کردن فیستول به حال خود است. بسیاری از بیماران تصور می‌کنند بیماری فیستول می‌تواند به شکل خودبه‌خود درمان شود. این باور اشتباه باعث می‌شود روند درمان این بیماری به تعویق بیفتد و بیماری فیستول و پیچیدگی آن افزایش یابد به‌طوری‌که درمان فیستول با چالش‌های متعددی روبرو شود. باید در نظر داشت بیماری فیستول نیازمند درمان جدی است که باید حتماً از طریق جراحی یا لیزردرمانی انجام شود. این بیماری در صورت عدم مداوا می‌تواند باعث عفونت‌های مزمن و مشکلات دیگر شود و به همین دلیل باید برای درمان آن حتماً اقدام کرد.
کلام پایانی
آشنایی با درمان فیستول مقعدی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا این بیماری بدون درمان بهبود نمی‌یابد و درمان آن از طریق جراحی یا لیزردرمانی فقط ممکن است.
روش‌های مختلفی برای درمان فیستول مقعدی وجود دارد که با توجه به وضعیت فیستول فرد توسط پزشک انتخاب می‌شود. بسیار مهم است افراد با مشاهده علائم فیستول هرچه سریع‌تر جهت درمان اقدام کنند تا مشکلات پیشرفت این بیماری گریبان‌گیرشان نشود.
منابع:
