یکی از بیماری‌های ناحیه نشیمنگاه که می‌تواند برای بیماران بسیار دردناک و ناراحت‌کننده باشد بیماری فیستول مقعدی است. این بیماری باعث ارتباط غیرطبیعی دو عضو از بدن همچون انتهای روده به پوست اطراف دهانه مقعد می‌شود و مشکلات بسیاری را برای فرد به وجود می‌آورد. آشنایی با اینکه بیماری فیستول چیست و چه علائمی دارد کمک می‌کند تا افراد هرچه سریع‌تر برای درمان این بیماری اقدام کنند. در این مقاله به شکل کامل به اینکه بیماری فیستول مقعدی چیست خواهیم پرداخت.
فیستول مقعدی چیست؟
بیماری فیستول مقعدی (anal fistula) به یک کانال کوچک گفته می‌شود که باعث ارتباط غیرطبیعی انتهای روده و پوست اطراف مقعد می‌شود. در واقع فیستول مقعدی یک حفره است که از طریق یک مجرای باریک به اطراف مقعد مرتبط می‌شود و می‌تواند بین یک یا چند حفره بر اساس میزان عفونت متفاوت باشد. این بیماری بر اساس اینکه کدام بخش‌های روده و مقعد به هم متصل شده‌اند انواع مختلفی دارد و به طور معمول بر اثر عفونت‌ها و آبسه‌های مقعدی به وجود می‌آید.
علائم فیستول مقعدی
آشنایی با علائم فیستول مقعدی بسیار اهمیت دارد؛ زیرا با شناخت این علائم است که افراد می‌توانند هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند. از جمله علائم فیستول مقعدی موارد زیر هستند:
- التهاب پوست اطراف مقعد
- خروج ترشحات بدبو از محل فیستول
- وجود آبسه‌های مکرر و دائمی در اطراف دهانه مقعد
- تورم و قرمزی اطراف ناحیه مقعد
- احساس درد با ریتم ثابت و یا ضربان‌دار همراه با احساس سوزش
- مشاهده سوراخ فیستول در پوست اطراف دهانه مقعد
علائم فیستول مقعدی شدید
جدای از علائمی که به عنوان علائم معمول فیستول مقعدی از آنها یاد می‌شود زمانی که فیستول مقعدی شدت پیدا کند علائم زیر ممکن است در بیمار دیده شود:
تغییرات در اجابت مزاج
در صورتی که فیستول شدت یابد می‌تواند به عضلات اسفنکتر آسیب وارد کند و این مسئله باعث بی‌اختیاری مدفوع یا گاز روده و همچنین درد یا دشواری در هنگام اجابت مزاج شود.
خستگی و ضعف کلی بدن
یکی از علائم فیستول مقعدی شدید ضعف عمومی و خستگی بیمار است؛ زیرا بدن در حال مقابله با عفونت است و این مسئله می‌تواند باعث تحلیل انرژی بیمار شود.
وجود سوراخ‌های متعدد و پیچیده
زمانی که فیستول پیچیده و شدید شود تعداد فیستول‌ها افزایش می‌یابد و می‌توان سوراخ‌های متعدد فیستول را در اطراف مقعد مشاهده کرد.
تب
یکی از علائم فیستول شدید علائم عمومی عفونت مانند تب، لرز و ضعف عمومی در بدن بیمار است که نشان می‌دهد عفونت در بدن فرد گسترش پیدا کرده است.
علل به وجود آمدن فیستول مقعدی
دلایل متعددی می‌توانند باعث ابتلا فرد به فیستول مقعدی شوند. از جمله این دلایل موارد زیر هستند که باید به آنها بسیار توجه داشت:
آبسه مقعدی: یکی از مهم‌ترین دلایلی که می‌توان به عنوان عامل اصلی فیستول مقعدی از آن نام برد آبسه مقعدی است. آبسه با تخریب بافت‌ها و عفونت‌های گسترده می‌تواند زمینه‌ساز فیستول باشد.
- بیماری‌های التهابی روده (IBD): بیماری‌های التهابی روده، مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو می‌توانند منجر به التهاب مزمن و آسیب به بافت‌های روده و مقعد شوند و در نهایت فیستول را در پی داشته باشند.
- انواع عفونت‌ها: عفونت‌های مزمن مانند سوزاک یا کلامیدیا که در ناحیه مقعد ایجاد می‌شوند می‌توانند زمینه‌ساز فیستول مقعدی باشند.
- آسیب‌ها و جراحی‌ها: برخی از آسیب‌ها یا جراحی‌های در ناحیه مقعد می‌توانند باعث ایجاد مسیر غیرطبیعی فیستول در این ناحیه شوند.
- سل مقعدی (TB): این بیماری اگرچه نادر است؛ اما عفونت ناشی از آن می‌تواند باعث ایجاد فیستول مقعدی شود.
- سرطان‌ها: در موارد بسیار نادر به دلیل وجود تومورهای سرطانی در ناحیه رکتوم یا مقعد و نفوذ آنها به بافت‌های اطراف ممکن است فیستول ایجاد شود.
- یبوست یا اسهال مزمن: فشار ناشی از یبوست طولانی و یا اسهال مزمن می‌تواند باعث آسیب به ناحیه مقعد شود. این فشارها با تحریک غدد مقعدی و ایجاد عفونت مکرر زمینه‌ساز فیستول هستند.
- اشعه‌درمانی (رادیوتراپی): افرادی که جهت درمان سرطان‌های ناحیه لگن یا رکتوم تحت اشعه‌درمانی قرار داشته‌اند ممکن است به دلیل آسیب به بافت‌ها و عفونت‌های مرتبط دچار فیستول شوند.
- بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی: اختلالات سیستم ایمنی مانند ایدز (HIV) یا دیگر بیماری‌هایی که عملکرد سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کنند می‌توانند باعث عفونت مزمن و ایجاد فیستول شوند.
انواع فیستول مقعدی
فیستول مقعدی با توجه به سادگی و یا پیچیده بودن اتصال و محل قرارگیری به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فیستول نعل اسبی
این فیستول شبیه نعل اسب یا شکل یو U انگلیسی است و باعث ایجاد دو دریچه نزدیک یا جدا از هم در اطراف مقعد می‌شود. این فیستول در واقع سوراخ مقعد را محاصره می‌کند.
فیستول اینتر اسفنکتریک
این فیستول یکی از شایع‌ترین انواع این بیماری به شمار می‌رود. فیستول اینتر اسفنکتریک از بین اسفنکتر داخلی و خارجی آغاز می‌شود، از عضله اسفنکتر عبور می‌کند و از قسمتی نزدیک به مقعد از پوست نواحی اطراف آن خارج می‌شود. حدود ۵۵ تا ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به فیستول این نوع را تجربه می‌کنند.
فیستول ترانس فنکتریک
۳۰ درصد از از بیماران مبتلا به فیستول دچار فیستول ترانس فنکتریک می‌شوند. در این فیستول شروع کانال فیستول فضای بین عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی و یا فضای پشت مقعد است. این کانال سپس از اسفنکتر خارجی عبور می‌کند و در نهایت از فاصله ۱ تا ۲ اینچ خارج دهانه مقعد بیرون می‌زند.
فیستول سوپراسفنکتریک
این فیستول از فضای بین ماهیچه‌های اسفنکتر داخلی و خارجی آغاز می‌شود، در ادامه به سمت بالا می‌رود و تا نقطه‌ای بالاتر از عضله شرمگاهی ادامه می‌یابد. پس از رسیدن به این نقطه کانال فیستول از عضله شرمگاهی عبور می‌کند و به سمت پایین بین عضله پورپورکتال و بالابرنده ادامه می‌یابد و در نهایت ۱ تا ۲ اینچ در خارج از مقعد دهانه آن باز می‌شود.
فیستول اکسترا اسفنکتریک
این فیستول از رکتوم یا کولون سیگموئید (روده) آغاز می‌شود و پس از آن به سمت پایین ادامه پیدا می‌کند و پس از عبور از عضلات بالا برنده در اطراف مقعد خارج می‌شود.
فیستول زیر مخاطی
از دیگر انواع فیستول می‌توان به فیستول زیر مخاطی اشاره کرد که از زیر مخاط عبور می‌کند و به اسفنکتر مقعدی آسیب وارد نمی‌سازد. این فیستول یکی از انواع ساده این بیماری به شمار می‌رود.
نحوه تشخیص بیماری فیستول مقعدی
فیستول مقعدی به دلیل داشتن نشانه‌های واضح و مشخص با یک معاینه ساده قابل تشخیص است؛ اما در برخی موارد ممکن است علائم قابل رویت نباشند و پزشک ناچار شود با فرو بردن انگشت در داخل مقعد و معاینه این ناحیه پی به وجود نشانه‌های فیستول ببرد.
جهت معاینه و تشخیص دقیق‌تر ممکن است پزشک از روش‌های زیر نیز برای تشخیص بیماری استفاده کند:
- سی تی اسکن CT Scan
- سیگوموئیدوسکوپی
- پروکتوسکوپ
- فیستولوگرافی
- آنوسکوپی
- ماده‌ی حاجب
- روش MRI
- سونوگرافی
آیا فیستول خطرناک است؟
به صورت کلی می‌توان گفت بیماری فیستول مقعدی در صورت درمان به موقع خطری برای فرد ندارد و یک بیماری خطرناک به شمار نمی‌رود. در صورتی که افراد به درمان این بیماری توجهی نداشته باشند احتمال اینکه این بیماری باعث مشکلات و ایجاد خطر برای فرد شود وجود دارد. از جمله خطرات و عوارض فیستول مقعدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ایجاد آبسه‌های بزرگ و دردناک
در صورتی که فیستول مقعدی درمان نشود آبسه‌های بزرگ و عمیقی می‌توانند در ناحیه مقعد به وجود بیایند که با درد و عفونت گسترده‌ای همراه هستند.
گسترش عفونت به دیگر بخش‌های بدن
در موارد نادر عدم درمان فیستول باعث گسترش عفونت و پخش آن به سایر قسمت‌های بدن یا عفونت سیستمیک (سپسیس) می‌گردد که یک وضعیت اورژانسی و خطرناک است.
تشکیل فیستول‌های پیچیده و چندگانه
از دیگر خطرات فیستول گسترده‌تر شدن این بیماری و تبدیل آن از یک فیستول ساده به فیستول‌های پیچیده و چندگانه است که درمان سخت‌تری دارند.
بی‌اختیاری مدفوع
در صورتی که فیستول به موقع درمان نشود می‌تواند به عضلات اسفنکتر مقعد آسیب بزند و یا در هنگام درمان با جراحی نیاز به برداشته شدن قسمتی از این عضلات باشد که بی‌اختیاری مدفوع را در پی دارند.
موارد گفته شده از جمله خطرات فیستول مقعدی هستند و به همین دلیل توصیه می‌شود بیماران با مشاهده علائم فیستول هرچه سریع‌تر جهت درمان اقدام کنند.
روش‌های درمان بیماری فیستول مقعدی
برای درمان بیماری فیستول مقعدی با توجه به نوع فیستول و شدت آن روش‌های درمانی متفاوتی وجود دارد. از جمله روش‌هایی که امروزه برای درمان فیستول از آنها استفاده می‌کنند موارد زیر هستند:
- فیستولوتومی
- درمان با فلپ پیشرفته
- چسب فیبرین
- پلاگین تراپی
- درمان فیستول با لیزر
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
درمان سریع فیستول مقعدی بسیار اهمیت دارد تا این بیماری در مراحل ابتدایی شناسایی شود و با درمان‌های ساده‌تری مداوا گردد. به افراد توصیه می‌شود با مشاهده علائم فیستول مقعدی که در این مقاله از آنها نام برده شد هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند تا درمان بیماری آنها آغاز شود و این بیماری با جراحی و یا لیزردرمانی به سادگی درمان شود و در روند درمان مشکلی پیش نیاید.
کلام پایانی
بیماری فیستول مقعدی یکی از بیماری‌های شایع نشیمنگاهی به شمار می‌رود که انواع مختلفی دارد. این بیماری باعث اتصال غیرطبیعی روده بزرگ به پوست اطراف دهانه مقعد می‌شود و نیازمند درمان است. هیچ‌گونه درمان خانگی و یا دارویی برای مداوای فیستول وجود ندارد و این بیماری تنها از طریق جراحی و لیزردرمانی مداوا می‌شود. درمان فیستول بسیار اهمیت دارد؛ زیرا عدم درمان آن می‌تواند مشکلات بسیاری را برای فرد به وجود آورد و زندگی روزانه فرد را با اختلال مواجه سازد.
منابع:
