بیماری‌های مقعدی به بیماری‌هایی گفته می‌شود که در مقعد یا نشیمنگاه به وجود می‌آیند. از جمله بیماری‌های شایع نشیمنگاهی بیماری‌های نظیر بواسیر، شقاق، کیست مویی، فیستول و آبسه مقعدی هستند که می‌توانند بسیار دردناک و آزاردهنده باشند. شناخت انواع بیماری‌های مقعدی بسیار اهمیت دارد؛ زیرا این بیماری‌ها در بسیاری موارد دارای علائم مشابه هستند و تشخیص آنها از یکدیگر کمی سخت است. در ادامه این مقاله به انواع بیماری‌های مقعدی به شکل کامل خواهیم پرداخت.
معرفی انواع بیماری‌های مقعدی
بیماری‌های مقعدی به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که در ناحیه مقعد به وجود می‌آیند. مقعد انسان یکی از اصلی‌ترین اعضای بدن به شمار می‌رود که در بخش انتهایی دستگاه گوارش قرار گرفته است. وظیفه اصلی مقعد کنترل و دفع مواد زائد از بدن است و این کار به کمک اندام‌های مختلف در این ناحیه انجام می‌شود. هرگونه صدمه یا بروز هر مشکلی در این ناحیه می‌تواند باعث اختلال در عملکرد مقعد و ایجاد بیماری‌های نشیمنگاهی شود. از جمله انواع بیماری‌های مقعدی موارد زیر هستند:
بواسیر یا هموروئید
یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ناحیه مقعد بیماری هموروئید یا بواسیر است. آمارها نشان می‌دهند به طور تقریبی نیمی از افراد تا سن ۵۰ سالگی این بیماری را تجربه می‌کنند. بیماری بواسیر به تورم و التهاب رگ‌های ناحیه انتهای راست‌روده یا ناحیه مقعد گفته می‌شود که مهم‌ترین دلیلش ایجاد فشار به این ناحیه است.
بیماری بواسیر به دو نوع زیر تقسیم می‌شود:
بواسیر داخلی
بواسیر داخلی نوعی از بواسیر است که بر اثر آن رگ‌های پایین‌ترین قسمت راست‌روده دچار تورم می‌شود. در اثر این بیماری رگ‌های خونی این ناحیه به حدی نازک و کشیده میشوند که تورم رخ می‌دهد و علائم بواسیر ظاهر می‌شود. از آنجایی که این بواسیر در داخل رکتوم قرار دارد فرد آن را نمی‌بیند یا نمی‌تواند آن را احساس کند. همچنین از آنجایی که در این ناحیه از راست‌روده پایانه‌های عصبی کمتری قرار دارند فرد درد چندانی را احساس نمی‌کند و فقط خونریزی به رنگ روشن در هنگام اجابت مزاج می‌تواند نشان از این بیماری دهد.
بواسیر داخلی خود چهار درجه دارد:
- درجه ۱: در این وضعیت رگ‌های خونی برجسته شده از خط شانه‌ای مقعد پایین‌تر نمی‌آیند.
- درجه ۲: در این نوع، هموروئید که به پایین‌تر از خط شانه‌ای رسیده، در هنگام اجابت مزاج بیرون می‌آید؛ اما به شکل خودبه‌خود به داخل باز می‌گردد.
- درجه ۳: در این وضعیت هموروئید در هنگام اجابت مزاج از مقعد خارج می‌شود؛ اما باید با فشار دست آن را به داخل مقعد هدایت کرد.
- درجه ۴: در این وضعیت هموروئید از مقعد بیرون می‌زند و حتی با فشار دست به داخل باز نمی‌گردد.
بواسیر خارجی
به کشیدگی و التهاب رگ‌های ناحیه دهانه مقعد بواسیر خارجی گفته می‌شود. در این منطقه پایانه‌های عصبی بسیاری وجود دارند و همین مسئله باعث می‌شود فرد مبتلا به بواسیر خارجی درد بسیاری را تجربه کند. در صورتی که به عروق بیرون‌زده از مقعد فشار وارد شود ممکن است در داخل این عروق خون تجمع کند و هموروئید ترومبوزه ایجاد گردد که بسیار دردناک است.
بیماری شقاق یا فیشر
یکی دیگر از بیماری‌های بسیار شایع نشیمنگاهی بیماری شقاق یا فیشر نام دارد. این بیماری باعث ایجاد یک ترک یا شکاف در ناحیه مقعد می‌شود و درد و خونریزی از علائم شایع آن هستند. بیماری شقاق مقعدی به دو نوع زیر تقسیم می‌شود:
- شقاق حاد: زمانی که بیماری شقاق برای اولین بار در بدن فرد به وجود می‌آید به آن شقاق حاد گفته می‌شود. در این وضعیت عمق شکاف یا پارگی پوست چندان زیاد نیست و بیماری پس از ۶ تا ۸ هفته می‌تواند درمان شود.
- شقاق مزمن: اگر شقاق حاد درمان نشود به شقاق مزمن تبدیل می‌گردد که در این وضعیت شکاف یا پارگی شقاق عمیق‌تر است و نیاز به روش‌های جدی‌تر برای درمان دارد.
فیستول مقعدی
یکی از انواع بیماری‌های مقعدی فیستول مقعدی نام دارد. بر اثر این بیماری دو ارگان مختلف از بدن همچون انتهای راست‌روده و پوست اطراف دهانه مقعد از طریق یک کانال غیرطبیعی به یکدیگر متصل میشوند. این اتصال باعث می‌شود چرک، خون و حتی مدفوع به سطح پوست راه پیدا کند و وضعیت ناخوشایندی برای بیمار به وجود بیاید. فیستول مقعدی با توجه به اینکه کدام بخش از ناحیه مقعد را به یکدیگر متصل می‌کند انواع مختلفی دارد که از آن جمله موارد زیر هستند:
- فیستول زیر مخاطی
- اکسترا اسفنکتریک (Extrasphincteric)
- فیستول سوپر اسفنکتریک (Suprasphincteric)
- فیستول ترانس اسفنکتریک (Transsphincteric)
- اینتر اسفنکتریک (Intersphincteric)
آبسه مقعدی
بیماری آبسه مقعدی از دیگر انواع بیماری‌های مقعدی است که بر اثر انسداد غدد ناحیه مقعد و عفونت آنها به وجود می‌آید. آبسه به شکل یک کیست یا تورم پر از چرک و عفونت در این ناحیه دیده می‌شود و درمان آن از اهمیت برخوردار است؛ زیرا عدم درمان آن می‌تواند باعث ابتلا به بیماری فیستول شود. آبسه به دو شکل زیر در ناحیه مقعد به وجود می‌آید:
- آبسه سطحی: این آبسه بیشتر در لبه مقعد دیده می‌شود و شایع‌تر است و می‌توان آن را مشاهده کرد.
- آبسه عمقی: این آبسه در بخش‌های عمیق‌تر پوست ناحیه مقعد به وجود می‌آید و کمتر شایع است و قابل مشاهده نیست.
کیست مویی مقعدی
کیست مویی یا سینوس پیلونیدال به یک گودال پر از چرک و مو در شکاف باسن گفته می‌شود. این کیست بر اثر بازگشت مو به زیر پوست و رشد در آن منطقه و ایجاد عفونت در آن رخ می‌دهد و می‌تواند با درد بسیار زیادی همراه باشد.
زگیل مقعدی
زگیل مقعدی یکی از انواع زگیل تناسلی به شمار می‌رود که در اطراف مقعد ایجاد می‌شود. ویروس عامل این بیماری ویروس HPV است که در برخی موارد می‌تواند از انواع پرخطر این ویروس باشد و باعث ابتلا به سرطان مقعد شود.
سرطان مقعدی
یکی از بیماری‌های ناحیه مقعد سرطان مقعدی نام دارد. در این بیماری سلول‌های بدخیم سرطانی در بافت مقعد شروع به رشد می‌کنند. به طور معمول این بیماری ناشی از عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یا همان ویروس عامل زگیل تناسلی است و همین مسئله لزوم درمان بیماری زگیل مقعدی را افزایش می‌دهد.
علل به وجود آمدن بیماری‌های مقعدی
علل به وجود آمدن بیماری‌های مقعدی با توجه به نوع بیماری‌ها متفاوت است. در ادامه به شکل جداگانه علل به وجود آمدن انواع بیماری‌های مقعدی را بررسی خواهیم کرد:
علل ابتلا به بواسیر (هموروئید)
از جمله دلایلی که می‌توانند باعث ابتلا به بواسیر شوند موارد زیر هستند:
- فشار زیاد هنگام دفع مدفوع
- یبوست مزمن یا اسهال
- بارداری
- اضافه وزن و چاقی
- نشستن طولانی‌مدت
علل ابتلا به شقاق مقعدی
از جمله دلایل ابتلا به شقاق موارد زیر هستند:
- یبوست
- اسهال
- رابطه جنسی مقعدی
- زایمان
- بارداری
- تنگی بیش از حد عضلات دریچه مقعد
علل ابتلا به آبسه مقعدی
از جمله مواردی که می‌توانند عامل آبسه مقعدی باشند موارد زیر هستند:
- انسداد غدد مقعدی
- عفونت باکتریایی در ناحیه مقعد
- بیماری‌های التهابی روده مانند کرون
- رابطه جنسی مقعدی
- دیابت
علل ابتلا به فیستول مقعدی
از جمله مواردی که می‌توانند عامل فیستول مقعدی باشند موارد زیر به شمار می‌روند:
- عفونت و آبسه درمان‌نشده
- بیماری‌های التهابی روده
- عفونت باکتریایی
- ضربه به ناحیه مقعد
علل ابتلا به کیست مویی مقعدی
از جمله دلایلی که می‌توانند در ابتلای افراد به سینوس پیلونیدال تأثیر بگذارند موارد زیر هستند:
- رشد مو در زیر پوست
- ساییدگی و اصطکاک ناشی از پوشیدن لباس‌های تنگ
- نشستن طولانی‌مدت
- عدم تحرک
- تعریق بیش از حد در ناحیه
علل ابتلا به زگیل تناسلی مقعدی
از جمله عوامل ابتلا به زگیل تناسلی مقعدی موارد زیر هستند:
- عفونت یا ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
- روابط جنسی محافظت‌نشده
علل ابتلا به سرطان مقعد
موارد زیر را به عنوان عامل ابتلا به سرطان مقعد می‌شناسند:
- عفونت HPV
- ابتلا به بیماری‌های مقاربتی
- ضعف سیستم ایمنی
موارد نام برده از جمله دلایلی هستند که در ابتلا به بیماری‌های مقعدی اثرگذارند و شناخت آنها کمک می‌کند تا افراد بتوانند با کنترل این عوامل از ابتلا به بیماری‌های مقعدی جلوگیری کنند.
درمان بیماری‌های مقعدی
درمان بیماری‌های مقعدی با توجه به نوع بیماری متفاوت است. در ادامه با درمان انواع مختلف بیماری‌های مقعدی آشنا می‌شوید:
درمان بیماری بواسیر
درمان بیماری بواسیر با توجه به شدت این بیماری به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود که به شرح زیر هستند:
درمان خانگی بواسیر
برای درمان خانگی بیماری بواسیر در مراحل ابتدایی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- تغییر رژیم غذایی و مصرف غذاهای پر فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و مایعات
- جلوگیری از یبوست
- نشستن در حمام سیتز
- استفاده از کمپرس سرد بر روی ناحیه بواسیر
- پرهیز از نشستن طولانی مدت
استفاده از داروهای موضعی
از داروهای زیر برای درمان بواسیر در مراحل خفیف استفاده می‌شود:
- پمادها و شیاف‌های موضعی: پمادهای حاوی لیدوکائین (برای کاهش درد)، هیدروکورتیزون (برای کاهش التهاب)
- داروهای ملین
- داروهای مسکن
روش‌های پزشکی غیر جراحی
روش‌های پزشکی غیر جراحی بواسیر به شرح زیر هستند:
- رابربند
- اسکلروتراپی
- فوتوکواگولاسیون مادون قرمز
روش جراحی هموروئید
جراحی بواسیر به شکل‌های زیر انجام می‌شود:
- هموروئیدکتومی
- هموروئیدوپکسی با استاپلر
- لیزردرمانی بواسیر
درمان بیماری شقاق
نوع درمان شقاق مقعد به مرحله و شدت آن بستگی دارد و به شکل‌های زیر انجام می‌شود:
درمان خانگی شقاق
در روش درمان خانگی شقاق استفاده از روش‌های زیر توصیه می‌شود:
- مصرف غذاهای پرفیبر همچون میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
- درمان و پیشگیری از یبوست و اسهال مزمن
- نشستن در حمام سیتز یا لگن آب گرم
- پرهیز از زور زدن در زمان دفع مدفوع
درمان‌های دارویی
استفاده از پمادها و داروهای زیر برای درمان شقاق توصیه می‌شود:
- پمادهای موضعی حاوی نیتروگلیسیرین یا پماد لیدوکائین
- کرم‌ها و شیاف‌های هیدروکورتیزون برای کاهش التهاب و درد
- داروهای ملین برای نرم شدن مدفوع و جلوگیری از یبوست
درمان‌های پیشرفته و غیر جراحی
این درمان‌ها به شکل تزریق بوتاکس به طور معمول انجام می‌شود تا فشار به عضلات ناحیه مقعد کاهش یابد.
درمان جراحی شقاق
روش‌های جراحی شقاق به شکل زیر انجام می‌شود:
- اسفنکتروتومی داخلی جانبی
- فیشرکتومی
- فلپ پیشرفته
- لیزر شقاق مقعد
درمان آبسه مقعدی
درمان بیماری آبسه مقعدی تنها از طریق جراحی یا لیزر آبسه امکان‌پذیر است تا کیست به شکل کامل تخلیه شود.
درمان فیستول مقعدی
برای درمان فیستول مقعدی تنها می‌توان از روش جراحی و لیزر فیستول استفاده کرد و هیچ‌کدام از درمان‌های خانگی، دارویی و طب سنتی به درمان این بیماری کمک نمی‌کنند.
درمان کیست مویی
جهت درمان کیست مویی باید تنها از روش‌های قطعی درمان این بیماری یعنی جراحی باز و بسته و یا لیزر کیست مویی استفاده کرد.
درمان زگیل مقعدی
برای درمان زگیل مقعد از روش‌های زیر به طور معمول استفاده می‌شود:
- کرایوتراپی
- الکتروکوتر
- درمان با لیزر
درمان سرطان مقعد
برای درمان این سرطان پزشکان از ترکیب شیمی‌درمانی و پرتودرمانی استفاده می‌کنند تا شانس درمان بیشتر شود.
دکتر بیماری‌های مقعدی کیست؟
شاید بسیاری از بیماران مبتلا به عارضه‌های نشیمنگاهی ندانند که برای درمان بیماری خود باید به چه پزشکی مراجعه کنند. برای درمان بیماری‌های نشیمنگاهی بسیار مهم است که افراد به پزشکان فوق تخصص کولورکتال یا متخصصان بیماری‌های مقعد و روده بزرگ مراجعه کنند. این پزشکان تخصص خود را با تمرکز بر روی بیماری‌های ناحیه مقعد به دست آورده‌اند و همین مسئله باعث می‌شود در قدم اول بیماری‌های نشیمنگاهی را به درستی تشخیص دهند و در قدم بعد درمان درست این بیماری‌ها را تجویز کرده و اعمال کنند.
پیشگیری از بیماری های مقعدی چگونه است؟
پیشگیری بخش مهمی را در جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مقعدی ایفا می‌کند. بسیار مهم است افراد با روش‌های پیشگیری از بیماری‌های مقعدی آشنا باشند تا احتمال ابتلا به این بیماری‌ها در آنها کاهش یابد. از جمله روش‌های پیشگیری از بیماری‌های مقعدی موارد زیر هستند:
رعایت رژیم غذایی پرفیبر
مصرف کافی فیبر از طریق مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل می‌تواند به جلوگیری از یبوست کمک کند و باعث دفع منظم و نرم شدن مدفوع شود. یبوست و مدفوع سفت از عوامل اصلی بروز بواسیر و شقاق مقعد هستند.
مصرف آب کافی
نوشیدن حداقل 6 تا 8 لیوان آب در روز کمک می‌کند تا دفع مدفوع راحت‌تر شود و از فشار به ناحیه مقعد جلوگیری گردد. از آنجایی که فشار به مقعد می‌تواند عامل بسیاری از بیماری‌های مقعدی باشد مصرف آب بسیار اهمیت دارد.
پرهیز از زور زدن هنگام دفع مدفوع
زور زدن هنگام دفع مدفوع فشار زیادی به رگ‌های مقعد وارد می‌کند و خطر ابتلا به بواسیر و شقاق را افزایش می‌دهد و به همین دلیل باید از این کار خودداری کرد.
اجتناب از نشستن طولانی‌مدت
نشستن طولانی‌مدت به خصوص روی سطوح سخت، فشار زیادی به ناحیه مقعد وارد می‌کند و خطر بواسیر و فیستول را افزایش می‌دهد. توصیه می‌شود برای جلوگیری از این مشکل از بالش‌های نرم حلقوی برای نشستن استفاده کرد و یا در میانه ساعات کار زمانی را به قدم زدن پرداخت.
رعایت بهداشت مقعد
برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مقعدی باید پس از اجابت مزاج ناحیه مقعد را با آب ولرم و با صابون‌های بدون عطر شستشو داد و سپس ناحیه را به آرامی خشک کرد. رعایت بهداشت به پیشگیری از عفونت‌ها و آبسه مقعدی کمک می‌کند.
پرهیز از فعالیت‌های پرخطر جنسی
استفاده از محافظ مانند کاندوم در روابط جنسی برای جلوگیری از انتقال عفونت‌های ویروسی مانند HPV که می‌تواند زگیل تناسلی و زگیل مقعدی را ایجاد کنند، ضروری است.
ورزش منظم
ورزش‌های سبک و منظم مانند پیاده‌روی و یوگا به بهبود حرکات روده و کاهش فشار بر مقعد کمک می‌کنند و مانع از ابتلا به بواسیر و فیستول میشوند.
درمان یبوست و اسهال مزمن
یبوست و اسهال مزمن می‌توانند باعث ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مقعدی باشند. درمان این مشکلات بسیار اهمیت دارد. برای جلوگیری از یبوست می‌توان علاوه بر داشتن یک رژیم غذایی مناسب از ملین‌ها استفاده کرد.
تزریق واکسن HPV
واکسن HPV برای پیشگیری از برخی سویه‌های ویروس که می‌توانند عامل زگیل تناسلی و سرطان مقعدی باشند، توصیه می‌شود.
رعایت این نکات ساده می‌تواند در کاهش خطر بروز بیماری‌های مقعدی نقش مؤثری داشته باشد و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
کلام پایانی
بیماری‌های مقعدی از جمله بواسیر، فیشر، فیستول و آبسه بیماری‌های بسیار شایعی هستند که در ناحیه نشیمنگاه به وجود می‌آیند. آشنایی با انواع این بیماری‌ها بسیار اهمیت دارد تا افراد بتوانند در صورت ابتلا هرچه سریع‌تر برای درمان اقدام کنند. این بیماری‌ها اگرچه در برخی علائم به یکدیگر شبیه‌اند؛ اما با یکدیگر تفاوت دارند و حتی روش درمان آنها متفاوت است. برای درمان این بیماری‌ها باید به پزشک متخصص کولورکتال مراجعه کرد تا با روش‌های مناسب بیماری‌های مقعدی به درستی درمان شوند.
منبع:
